Umowa przewozu – regulacje krajowe

Kodeks cywilny i ustawa Prawo przewozowe

Umowa przewozu co do zasady uregulowana została w ustawie kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. w tytule XXV oraz w ustawie Prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r.

Oba te akty prawne regulują działalność przedsiębiorcy polegającą na przewozie rzeczy lub osób za wynagrodzeniem.

Regulacje zawarte w kodeksie cywilnym są bardzo ogólne. Można z całą stanowczością stwierdzić, że te zaledwie 20 artykułów w kodeksie cywilnym nie reguluje w sposób wyczerpujący tej bardzo złożonej i skomplikowanej dziedziny.

Bardziej szczegółowe regulacje możemy znaleźć w ustawie Prawo przewozowe, która reguluje w sposób jednolity odpłatną jak i nieodpłatną umowę przewozu osób oraz rzeczy w kilku gałęziach transportu, za wyjątkiem transportów morskich, lotniczych i konny.

Przepisy ustawy Prawo przewozowe stosuje się także do umowy przewozu podróżnego w przypadku przewozu wykonywanego śródlądową drogą wodną, do przewozów multimodalnych (tzw. przewozów kombinowanych czy też łamanych) wykonywanych za pomocą środków transportowych tychże gałęzi transportu czy też do przewozów przesyłowych (gdy przesył jest odrębną, samodzielną usługą).

Co ciekawe, zarówno kodeks cywilny jak i ustawa prawo przewozowe mają w tym miejscu wspólny mianownik. Ustawa prawo przewozowe, stanowi, iż jest to umowa przewozu wykonywana odpłatnie – poza jednym wyjątkiem. Podobnie kodeks cywilny wskazuje, iż przewoźnik w zakresie swojej działalności zobowiązuje się za wynagrodzeniem do przewiezienia osób lub rzeczy.

Warto w tym miejscu podkreślić, że art. 774-793 kodeksu cywilnego i ustawa Prawo przewozowe nie regulują umowy spedycji. Podobnie jak omawiana w poprzednim artykule Konwencja CMR.

Przepisy te będą dotyczyły spedytora tylko w jednej, wyjątkowej sytuacji, kiedy to spedytor sam wykonywał będzie umowę przewozu. Wówczas spedytor przyjmuje na siebie zarówno prawa jak i obowiązki przewoźnika.

Przewozy krajowe

Z przewozem krajowym mamy do czynienia, kiedy załadunek towaru jak i jego rozładunek odbywają się na terenie tego samego kraju, nawet jeśli cała trasa wiedzie przez inne kraje. Dlatego też ustawa prawo przewozowe niewątpliwie dotyczy przewozów krajowych wykonywanych na terenie Polski.

Sytuacja się nieco komplikuje, jeśli jedna ze stron umowy przewozu ma swoją siedzibę poza granicami Polski. Wówczas decydujące znaczenie ma wybór prawa, którego strony dokonały w zawartej pomiędzy nimi umowie. Jeśli strony w umie nie dokonały wyboru prawa, w grę wchodzą przepisy kolizyjne.

Przepisy ustawy można stosować także do umów o przewozy krajowe w innych państwach np. jeśli właściwość prawa polskiego wynika z dopuszczalnego wybory prawa właściwego, zgodnie z wyborem stron umowy. W praktyce będzie to spotykane niezwykle rzadko.

Przewozy międzynarodowe

Przewozy międzynarodowe regulowane są odrębnymi konwencjami takimi jak konwencja CMR, konwencja COTIF, konwencja montrealska czy konwencja warszawska.

Dlatego też możliwości zastosowania przepisów ustawy prawo przewozowe do transportów regulowanych powyższymi konwencjami jest ograniczona.

Najprościej rzecz ujmując jest to możliwe m.in. w sytuacji, gdy:

1. stosowne odesłanie wynika z przepisów konwencji międzynarodowej
2. dotyczy umów przewozu regulowanych przez konwencję, której Polska nie jest stroną
3. dotyczą umów przewozu wyłączonych spod zakresu stosowania danej konwencji
4. dotyczą zakresu umowy przewozu, który nie został uregulowany w danej konwencji

Akty prawa unijnego

Na przestrzeni ostatnich lat wydanych zostało wiele rozporządzeń regulujących zagadnienia przewozowe poszczególnych gałęzi transportu. Dotyczą one krajowych jak i międzynarodowych przewozów. Podkreślić należy, iż rozporządzenia te mają nadrzędny charakter nad normami krajowymi, które dodatkowo muszą być odpowiednio nowelizowane tak aby nie pozostawały w sprzeczności z normami unijnymi. Nie da się ukryć, że część z tych nowelizacji. Jednakże zagadnieniom prawa unijnego w kontekście norm karowych poświęcimy osobny wpis.